Khi Ciro Immobile ghi hai bàn ấn định thắng lợi ngược dòng nghẹt thở 3-2 trước Macedonia, Italy đã lập được một kỷ lục vô tiền khoáng hậu: bất bại trong hơn một thập kỷ ở các vòng loại World Cup và Euro. Chiến thắng trước Macedonia còn đưa họ lên vị trí thứ hai tại bảng G, chỉ thua kém đội đầu bảng Tây Ban Nha về hiệu số.

Italy (áo trắng) vật vã trong cuộc khủng hoảng tài năng nghiêm trọng nhất nhiều thập kỷ qua. Hy vọng của họ giờ gửi gắm ở những cái tên phần nhiều là vô danh ngoài biên giới Italy như Immobile hay Candreva.. Ảnh: Reuters.

Người ta nhắc rất nhiều về sự vất vả của thầy trò HLV Giampiero Ventura, về màn lội ngược dòng kịch tính trước một đội nhược tiểu, về trận hòa hú vía trước Tây Ban Nha hay về thất bại trước Pháp cách đây một tháng trong trận giao hữu. Nhưng như xưa nay vẫn vậy, con tàu Italy cứ lầm lũi bước mà chẳng để ý điều gì xung quanh. Với họ, kết quả là quan trọng nhất. Nhưng hơn cả, bản sắc của Italy vẫn còn đó sau khi Antonio Conte ra đi: không quan trọng giao hữu, và trận chính thức vẫn có được cái mình cần. Đó là cũng là điều đã làm nên bản sắc của bóng đá hình chiếc ủng trên bản đồ thế giới.

Bóng đá thế giới từ khi bắt đầu phát triển, nổi bật lên ba cường quốc gồm Brazil, Italy và Đức. Ba nền bóng đá này đã giành tổng cộng 13 trong tổng số 20 chức vô địch thế giới, đồng thời giành số trận thắng nhiều nhất, tạo ra nhiều huyền thoại nhất và cũng được ngưỡng mộ nhất.

Bản sắc của ba nền bóng đá ấy có thể tóm gọn như sau. Bóng đá Brazil là lối tấn công quyến rũ với những tiền đạo kỹ thuật chơi bóng phong cách hè phố. Bản sắc của bóng đá Đức là sự lầm lũi tiến bước qua bao khổ ngại, bằng tinh thần chiến đấu cao vời vợi bên cạnh những libero xuất chúng. Còn với Italy, bản sắc nằm ở hàng phòng ngự chắc chắn, sự ranh mãnh ở tuyến trên và một số 10 thật lãng mạn che lấp đi phong cách thực dụng.

Theo thời gian, bóng đá bắt đầu bị cuốn vào những vòng xoáy mới, kéo theo những thay đổi lớn. Lối chơi của Brazil trở nên thực dụng hơn, trong khi người Đức lại chơi bóng cởi mở hơn. Riêng Italy thì bất biến, vẫn dựa vào chất lượng phòng ngự và yếu tố kỷ luật. Và trong làn gió đổi thay ấy, bóng đá Italy và Brazil giờ đây gặp nhau ở một điểm chung: tình trạng khan hiếm nhân tài.

Italy mạnh hơn khi trở lại với giá trị truyền thống, lấy đó làm điểm tựa để tạo sức bật, đối phó với cuộc khủng hoảng nhân tài.

Nhưng ở cái điểm chung ấy, Italy và Brazil lại cho thấy những hình ảnh trái ngược, một bên vượt qua được nghịch cảnh, còn một bên thì chưa. Những cuộc đọ sức với tuyển Đức là bằng chứng.

Ngày 2/7/2016, Italy gặp Đức ở tứ kết Euro 2016 trong trận đấu được đánh giá là chung kết sớm. Đó là trận đấu của những chênh lệch khủng khiếp về lực lượng. Đức, đương kim vô địch thế giới, đầy rẫy ngôi sao, là ứng viên vô địch. Italy chỉ có một Gianluigi Buffon già nua cùng dàn cầu thủ vào loại kém tiếng tăm bậc nhất lịch sử. Nhưng cái tập thể Italy ấy, sau khi đánh bại Bỉ, loại Tây Ban Nha, đã ép Đức vào thế một mất một còn. Và họ chỉ chấp nhận dừng bước sau khi thua ở loạt đá luân lưu.

Còn trước đó hai năm, vẫn là đội tuyển Đức vất vả vượt qua Italy hè vừa qua ấy, có thêm Phillip Lahm và Miroslav Klose, đã thắng tới 7-1 trong trận bán kết World Cup, khiến Brazil chịu thất bại đáng hổ thẹn nhất lịch sử.

Vậy điều gì đã khiến Italy khác với Brazil? Để đi đến điều này chúng ta cần đi tìm hiểu cái gì đã tạo ra “hiện tượng Italy” ở Euro 2016 vừa rồi. Antonio Conte đã khơi dậy cái cốt lõi nằm sâu trong lòng cầu thủ Italy. Ông dạy cho họ sự nỗ lực và tình yêu màu áo thiên thanh, dạy cho đội bóng sự đoàn kết, cách phòng thủ. Conte khiến các cầu thủ chiến đấu theo đúng bản sắc trăm năm của nền bóng đá hình chiếc ủng: lì lợm, kỷ luật và thông minh. Từ đấy, Itlay đã bù đắp được sự thiếu hụt nhân tài, và chơi một trận sòng phẳng với Đức.

Brazil thì không làm theo cách ấy. Họ bỏ đi cái gốc đã tạo nên truyền thống, thay vào đó, gò ép các cầu thủ chơi theo kiểu châu Âu. Chúng ta có thể thấy điều này qua những cầu thủ trẻ của hai nền bóng đá, với hai cái tên tiêu biểu là Mattia De Sciglio và Oscar.

De Sciglio sinh ra tại Milano, gia nhập lò đào tạo trẻ AC Milan từ năm 10 tuổi. Ngày anh ra mắt đội một, danh thủ Giuseppe Pancaro đã miêu tả như sau: “Chàng trai ấy đang trên đường trở thành một huyền thoại. Cậu ấy là một cầu thủ phi thường”. Nhưng hai năm qua, De Sciglio là nỗi thất vọng triền miên trong màu áo Milan. Vậy mà đến Euro 2016, dưới bàn tay của Conte thì anh bừng sáng. Bởi Conte đã cổ vũ De Sciglio tinh thần của một người Italy.

De Sciglio chơi rất tệ ở cấp CLB, nhưng lên tuyển Italy, được chìm trong bản sắc của “Bình đoàn thiên thanh”, hậu vệ này đã toả sáng ở Euro 2016.

Còn Oscar? Ngày mới xuất hiện, chàng trai ấy còn được gọi là “Kaka mới” với những bước chân thoăn thoắt, khéo léo, kỹ thuật và tài năng thiên phú. Nhưng theo thời gian, Oscar dần trở thành một cỗ máy chơi bóng. Dù vậy, anh không đạt đến độ lạnh lùng như các cầu thủ châu Âu, mà cũng không đủ ngẫu hứng như nhiều bậc tiền bối đồng hương. Sự rời xa truyền thống của Brazil biến Oscar thành cầu thủ bình thường. 

Hai năm nữa, Italy sẽ đến Nga để chinh phục World Cup 2018, nền tảng mà Conte để lại cho Ventura chính là hãy đặt cả con tim trong từng trận đấu và từng buổi tập. Đấy là triết lý được kế thừa và phát triển, nhằm tạo ra một con đường đi mới cho bóng đá Italy giai đoạn trầm kha này.

Dũng Phan