Tấn công và phòng ngự ở biên. Trước vòng bán kết, 29 bàn thắng đã được ghi sau các quả tạt từ biên (cả bổng và sệt), ba trong số này là các bàn phản lưới. Nếu chỉ tính riêng vòng bảng, số bàn thắng từ các quả tạt ở biên chiếm tỷ lệ cao hơn một vài giải đấu gần đây. Lí do là bởi các hàng hậu vệ được tổ chức chắc chắn, lùi sâu và khoảng cách giữa các vị trí phòng ngự rất sát nhau. Họ hầu như không lộ ra các khoảng trống sau lưng, việc xuyên phá qua họ trở nên vô cùng khó khăn.

Giải pháp được nhiều đội lưa chọn tại Euro 2016, vì thế, là mặc kệ các boong-ke quây kín cầu môn đó. Hãy đem bóng lùi xa ra mà tạt bổng vào trong. Đó là cách hữu hiệu để mở toang những khối bê tông phòng thủ kiểu này.

Ronaldo mở tỷ số cho Bồ Đào Nha từ một tình huống lật cánh đánh đầu. Ảnh: Reuters.

Thay đổi đáng kể so với một vài giải trước kia nằm ở điểm đến của các quả tạt và hình thức của chúng. Về hình thức quả tạt, phần lớn bóng có xu hướng xoáy vòng hướng về cầu môn, thay vì ngoặt ra ngoài. Đặc điểm này xuất phát từ việc các HLV thường sử dụng cầu thủ trái kèo (thuận chân trái đá cánh phải, thuận chân phải đá cánh trái). Khi tạt họ phải ngoặt bóng sang chân thuận, điểm tiếp xúc bóng là má trong, vì thể bóng xoáy về phía cầu môn chứ không lượn ra ngoài.

Tổ chức phòng ngự biên cũng thay đổi để thích nghi với việc Euro 2016 hầu như không có các cầu thủ cầm bóng xuống sát biên ngang để tạt vào. Họ thường tạt ở một vị trí cách khá xa giới tuyến cuối cùng của sân, khi trước mặt thậm chí vẫn còn 1-2 cầu thủ phòng ngự.

Các tình huống cố định. Thống kê cho thấy có đến 30 trong tổng số 103 bàn thắng từ đầu giải đến từ những pha bóng cố định. Điều thú vị là số lượng các bàn mở tỷ số từ tình huống cố định rất cao.

Trong các trận căng thẳng như ở Euro 2016, các đội đều chú trọng phòng ngự chắc chắn, hiếm khi mạo hiểm thực hiện phản công ngay từ đầu trận (bởi nếu thất bại sẽ phơi lưng cho đối phương tấn công lại). Các tình huống cố định (phạt góc, phạt gián tiếp & trực tiếp, đá 11 mét) trở thành cơ hội tuyệt vời để mở tỷ số. Làm sao ngăn chặn điều đó là cũng không dễ với các huấn luyện viên.

Không phải kiểm soát bóng, phản công mới là xu thế thời thượng ở Euro lần này. Các bàn thứ hai, thứ ba trong trận đấu thường đến từ phản công, khi các đội đối phương buộc phải dâng cao đội hình rời bỏ vị trí phòng thủ ban đầu để tìm kiếm bàn thắng.

Về các bàn mở tỷ số. Chỉ hai lần từ đầu giải, các đội dẫn trước để thua ngược ở vòng bảng. Việc có bàn mở tỷ số vì thế đem đến lợi thế tâm lý và chiến thuật rất lớn. Đội mở tỷ số không phải dâng cao nữa, bảo vệ lợi thế bao giờ cũng dễ hơn tạo ra nó. Bên cạnh đó, bàn thắng sớm cũng giúp hạn chế chấn thương và thẻ phạt.

Riêng ở vòng bảng, phần lớn các bàn mở tỉ số là kết quả của phản công sau khi bạn nhử được đối thủ dồn quân lên phần sân của bạn. Đặc biệt, với các đội không quá coi trọng yêu cầu kiểm soát bóng, phản công trở thành thời cơ vàng để ghi bàn.

Iceland (áo trắng0 là nạn nhân rõ rất của việc bị vỡ trận sau khi để đối phương mở tỷ số.

Về kiểm soát bóng. Thống kê cho thấy các đội kiểm soát bóng ít thì lại thắng nhiều hơn so với các đội kiểm soát bóng nhiều (17 so với 15). Tiểu ban kỹ thuật Euro 2016 nhận ra rằng, các đội kiểm soát bóng ít có số trận thắng nhiều hơn các đội chủ trương giữ rịt quả bóng từ đầu đến cuối trận.

Có nhiều lý do để cầm bóng, với vài đội là để ghi bàn, còn với vài đội khác là để phòng ngự (vì không có bóng thì đối thủ lấy gì để ghi bàn), để giảm nhịp độ, cho các cầu thủ nghỉ ngơi mà không lo chống phản công. Kiểm soát hay không kiểm soát bóng là tuỳ vào chọn lựa của các HLV. Không có câu trả lời là phương pháp nào hiệu quả hơn. Nhưng có một điều chắc chắn là cầm bóng nhiều không đảm bảo cho việc giành chiến thắng.

Nhiều năm liền, cả thế giới phát cuồng với cách Barca chơi bóng, giành chiến thắng bằng một lối chơi được thống nhất từ các tuyến trẻ tới đội một: chú trọng kiểm soát bóng đến cực đoan. Nhưng vấn đề là không phải đội nào, quốc gia nào cũng sở hữu lứa cầu thủ đồng đều như thế.

Phải chăng không có những người như họ thì các đội khác không thể thắng? Không! Luôn có nhiều cách để đạt được kết quả tối đa. Cầm bóng ít, phản công nhanh là một ví dụ. Các đội bóng không việc gì phải mất công cầm bóng nhiều khi  vẫn có thể chiến thắng bằng một cách nào đó khác, đòi hỏi ít hơn.

Về Wales & Iceland, sự thống nhất và mâu thuẫn giữa đồng đội và cá nhân. Từ kinh nghiệm thi đấu quốc tế của bản thân, Southgate thấy rằng việc dành nhiều thời gian cho nhau, tập luyện chung, ăn chung, chơi chung… tóm lại là càng dành nhiều thời gian vui vẻ bên nhau, thì não bạn tự khắc sẽ tiết ra những chất hoá học giúp gắn kết tinh thần đồng đội – điều vô cùng quan trọng trên sân. Mỗi HLV có cách tổ chức đội bóng riêng. Người thì đề cao yếu tố đồng đội, người thì đề cao vai trò ngôi sao, và phương pháp nào cũng xứng đáng được tôn trọng.

Nhưng với bóng đá – môn chơi 11 người, đoàn kết trong đội là vô cùng quan trọng. Có nhiều biện pháp tâm lý để thiết lập và duy trì điều này. Tinh thần tốt cần cho tất cả các đội, nhưng cũng cần nhấn mạnh, chỉ tinh thần thôi là không đủ để giành chiến thắng ở một giải có chất lượng chuyên môn cao như Euro.

Công thức chung để thành công là bạn phải tạo ra được một tập thể đoàn kết, nơi các cá nhân sẵn sàng hy sinh vì tập thể trong một vài thời điểm. Gareth Bale ở Xứ Wales và Cristiano Ronaldo của Bồ Đào Nha đều bị yêu cầu tham gia phòng ngự nhiều hơn, đồng nghĩa với việc ít có cơ hội trình diễn năng lực tấn công thượng thừa vốn là thương hiệu của họ.

Việc sở hữu một siêu sao trong đội rất hữu ích, nó khiến đối phương phải để mắt nhiều hơn đến một cá nhân. Nhờ đó, các cá nhân khác trong đội của siêu sao ấy sẽ có nhiều khoảng trống hơn để hoạt động. Nhưng chắc chắn là một ngôi sao không mang lại chiến thắng.

Thay vì được chơi có thiên hướng cá nhân như ở cấp CLB, Ronaldo và Bale đều phải hy sinh nhiều hơn vì tập thể tại Euro 2016. Ảnh: Reuters.

Trận đấu yêu thích nhất của Southgate. Tôi trận trọng cơ hội được phân tích và học hỏi cách Luka Modric của Croatia chơi bóng trong trận đấu với Bồ Đào Nha. Dù các cầu thủ Bồ Đào Nha đã được tập luyện để hạn chế khả năng của Modric, năng lực tìm khoảng trống trên sân của anh ấy, kiểm soát bóng khi bị gây sức ép, tạo ảnh hưởng lên trận đấu cả khi đội nhà có bóng và không có bóng là trác tuyệt.

Tôi cũng ấn tượng với anh chàng tiền vệ trẻ lần đầu xuất hiện trong màu áo Bồ Đào Nha, Renato Sanches. Tiềm năng của Renato – thể lực và nhận thức chiến thuật – rất lớn. Cách cậu ấy tạo ảnh hưởng cá nhân lên trận đấu không phải của một cậu nhóc tuổi teen, mà giống như một tiền vệ dày dạn kinh nghiệm đã thi đấu nhiều năm.

Huyền Châu